اروند رود یا شط العرب
اروندرود یا شط العرب
اروندرود اسمی است جدید که پس از بهم پیوستن رودخانه های دجله وفرات به وجود آمده است.کلمه اروند در واقع نام قدیمی وایرانی دجله است.3فردوسی در شاهنامه چنین می سراید که:
تو کوپهلوانی ندانی زبان به تازی تو اروند را دجله خوان
شط العرب نیز اسمی است جدید وبرای اولین بار ناصرخسرو(281_394ه ق)آن را در سفرنامه خود بکار برده است.ظاهراً واژه شط العرب را نخستین بار عثمانی ها در قرن 11هجری بکار بردندومقصودشان از آن دجله بوده است.اما از اوایل قرن 19 به بعد بود که دولت انگلیس از سر اغراض سیاسی وبه ویژه جداسازی سواحل شرقی دجله از سرزمین خوزستان آن رابه معنی محدوده معینی از دجله(از قرنه تا فاو)توصیف وتبلیغ کرد.4در قرون قدیم شط العرب وجود نداشت ورودهای دجله وفرات، کارون وکرخه هرکدام جداگانه به خلیج فارس می ریخته اند اما رسوب این رودها به تدریج ساحل خلیج را عقب برد وشط العرب را تشکیل داد.5
عراق از پذیرفتن نام اروند رود به این رودخانه تا سال 1975م سر بازد ولی در این سال بر اساس قراردادی بین دو دولت ایران وعراق رسماً دولت عراق نیز نام اروند رود را بر این رودخانه پذیرفت.6
لازم به ذکراست که همان طور که نام بین المللی خلیج فارس، خلیج فارس است نام بین المللی اروند رود هم شط العرب می باشد.
اهمیت اروند رود
اروند رود در طول تاریخ خود از اهمیت فوق العاده ای بر خوردار بوده است. نقش اروند رود در طول جنگ جهانی اول ودوم برای قوای متفقین بر هیچ کس پوشیده نیست. ورود عثمانی به جنگ جهانی اول موجب شد تا نیروهای متفقین مناطق نفتی متعلق به عثمانی واقع در اروند رود مانند بندر فاو وبصره را به سرعت به اشغال خود درآورند.در جنگ جهانی دوم نیز از اروند رود به شوروی تجهیزات نظامی ارسال می شد.7
اروند رود مهم ترین راه دسترسی عراق به خلیج فارس است.عراق در این ناحیه 40 کلیومترساحل در خلیج فارس داردکه این مقدار ساحل نیز، آن چنان قابل استفاده بهینه نیست.صدور نفت وحمل نقل کالا از طریق اروند رود برای عراق نیز امری حیاتی است .از ان جا که استفاده از خطوط لوله در خشکی واز طرق خاک کشورهای دیگربا هزینه های سنگین روبرو بوده است ومی باشد استفاده از این آبراه دریایی برای صادرات نفت که مطمئن تر وکم هزینه تر می باشد، از ارزش بالایی برخوردار است.8
مهمترین منابع نفتی عراق نیز در زبیر ورمیله، در اطراف اروند رود قرار دارند.میدانهای نفتی ذیقا در شمال غربی بصره توسعه یافته وعمده ترین تاُسیسات گاز مایع طبیعی عراق در منطقه جنوبی این کشور ودر نزدیکی اروند رود واقع شده است.عراق به علت اختلافات مربوط به اروند رود در صدد جایگزینی بوده تا در امر صادرات نفت خود با مشکل زیادی مواجه نشود در این راستا اقدام به کشیدن خطوط لوله وترمینال های نفتی در فاو در خور الامیه نموده است، اما به دلیل نزدیک بودن این مناطق به دهانه اروند رود همچنان ضربه پذیر می باشد.با درک اهمیت استراتژیکی واکونومیکی اروند رود از طرف عراق می توان پی برد که چرا عراق برای تسلط کامل بر این آبراه سیاست تهاجمی در پیش گرفته است.؟