« مقدمه »

در اواخر قرن 14 و با آغاز استعمار قدرتمند اروپا، وضعیت جهان به صورتی یک سویه و تک قطبی در آمد و در این میان ،سیل استعمار گران جویای ثروت و جاه با حمایت قشر بورژوازی اروپا روانه شرق شدند. که با پیشرفتهای همه جانبه ی غرب در زمینه های سیاسی، اقتصادی، صنعتی و …مقارن بود. با عدم تمرکز داخلی و استقرار نظام فؤدالی در شرق و در معنای بهتر، رکود همه جانبه شرق. گویا همه چیز دست به دست هم می داد تا سرزمین های ارزشمند و گرانبهای شرق، به رایگان در اختیار استعمارگران اروپایی قرار گیرد.    

با کشف دماغه امید نیک توسط " بارتلومیو دیاز "، به یکباره محور نگاه ها عوض شد و تمام نگاه هایی که به جاده های خاکی دوخته شده بود، به یک باره متوجه آبهای آشوبگر اقیانوس شد. این کشف مانند فتح قلعه ای بود که سرسختانه از ورود متجاوزین به حریم شرق جلوگیری می کرد. حوزه ی " اقیانوس هند " و خلیج فارس، از جمله سرزمین هایی بودند که زمانی بس طولانی ضربات شلاق استعمار گران را بر کمر خویش احساس می کردند.                

در اینجا در زمینه ی جریانات حوزه ی خلیج فارس به تحقیق و پژوهش می پردازیم و در نظر داریم تا اوضاع این سرزمین های ارزشمند و حائز اهمیت برای سرزمین های منطقه را در زمان هجوم استعمار گران غربی که سردمدارشان " پرتغال بود، مورد بررسی قرار دهد.                                 

 از آنجا که این بررسی در سطحی محدود است و منحصر به اوضاع منطقه ی خلیج فارس و اقدامات پرتغالی ها، از پرداختن به روابط دیپلماتیک دولتها- که خواسته یا ناخواسته با حضور یک دولت متجاوز در سرزمین مادری یک دولت به وجود می آید - خودداری شده است، چرا که خود، تحقیق و پژوهشی مجزا را می طلبد. ازطرف دیگر با حضور اروپایی ها درشرق، جریانات اروپا نیز، تأثیری مستقیم در سرزمین های شرقی داشت، چرا که بدون شک هر حادثه ای در صحنه ی سیاسی اروپا بر اوضاع مستعمرات آنها در شرق تأثیر می گذاشت؛ این تحقیق شرحی از اوضاع و جریانات اتفاق افتاده در این ناحیه است،که بخش نخستین، به بررسی چگونگی راهیابی این متجاوزین به شرق، ودلایل قدرت گیری آنها اشاره شده است،در ادامه به بررسی کشمکشهای منطقه و برخوردهای دول شرق و غرب پرداخته، و به نوعی دلایل برتری غرب و ضعف شرق مورد تحلیل جزیی قرار می گیرد. اما همانطور که گفته شد، به علت محدود بودن تحقیق و تمرکز پژوهش بر روی منطقه ی خلیج فارس، از بررسی روابط دیپلماتیک خودداری و بیشتر به روابط نظامی و بعضاً معاهدات میان دولتها پرداخته است (معاهداتی که گاه توسط دو نفر بسته می شد و سرنوشت میلیونها نفر را تعیین می کرد)، اما چیزی که همواره از دید قدرتمندان و متجاوزان پنهان مانده است، اندیشه ی آزاد اندیش اجتماع و انسجام ملی سرزمین های تحت سلطه است که سرانجام سبب شکست پرتغال شد.